NORA pillugu
NORA-MI ILIUUSERINIAKKATUT PILERSAARUT 2024
Atlantikup Avannaani Suleqatigiiffiup (NORA-p) nunani atlantikup avannaaniittuni ineriartortitsineq mingutsitsiffiunngitsoq, unammillersinnaasoq inuiaqatigiillu imminnut napatiffiat peqataaffigaa, tassa Nunat Avannarliit ilaanni atlantikup avannaaniittuni sulianik ingerlatallit soqutiginaatillit suleqatigiinnissaannik kajungilersitseqataaniarnikkut aallartitsisarnikkullu. Sumiiffinni ingerlatat aalajangersimasut pillugit iliuusissatut pilersaarut 2030-mut anguniagaq NORA-p taperserpaa. NORA-p ukiunut 2021-miit 2024-mut periusissiaata takutippaa NORA tassaasoq kattuffik suliniutinik tapersiisoq, oqaluuserisassanik saqqummiussisartoq suleqatigiissitsisartorlu, periusissiallu suleqatigiinnissami sammineqartussat pingaarnersiorneqarnissaat tikkuussiffigaa.
2024-mi ingerlanneqartussatut pilersaarutigineqartut NORA-p iliuusissatut pilersaarutaani taagorneqarlutillu erseqqissarneqarput. Iliuusissatut pilersaarut taanna piffissami periusissiorfiusumi maanna ingerlasumi iliuusissatut pilersaarutit sisamaraat. NORA-mik aqutsisuuffik Norgep 2024-mi isumagaa, aqutsisuuffiginninnerminnilu Nunat Avannarliit nunarsuarmi piujuartitsinerpaajullutillu ataqatigiissaagaalluarnerpaajunissaat anguniagaraa. Inuusuttut pillugit suliniuteqarneq, nunarsuarmi eriagisassat, Bodø2024-p piorsarsimassutsikkut illoqarfittut pingaarutiliunissaa, kiisalu nunanik kimmut sanilerisanik suleqateqarneq pingaarnertut aallunneqassapput. Nunani Avannarlerni Ministerit Siunnersuisoqatigiivisa iliuusissatut pilersaarutaat maliinnarneqassapput, NORA-llu iliuusissatut pilersaarutaannut ilanngunneqassallutik, iliuusissatut pilersaarusiap tulliuttussap 2025-mit 2029-mut ingerlasussap tungaanut.
Aammattaaq 2023-mi suliat qanoq ingerlasimanerinik naliliinerit NORA-p atorluarniarpai, sumiiffinnilu piukkunnaateqarsinnaasuni NORA-p tusaamaneqarnissaa siuarsarniarlugu.
1. Qinnuteqartitsinerit marluk
Suliniutinut tapiissuteqartarneq NORA-p periusissiami anguniagassatut siunniunneqartut aammalu sumiiffinni ingerlatsiviit 2030-mut anguniagaq pillugu iliuusissatut pilersaarutaasa anguneqarnissaat pillugu sulinerani pingaaruteqarpoq. Suliniutit tapiiffigineqartut NORA-p sulianik ingerlataqartunut attaveqarnerani pingaaruteqarput. Qinnuteqarnissamut piffissaliussaat tassaassapput 2024-mi martsip aallartisimanera aamma 2024-mi oktoberip aallartisimanera. NORA piffissaliussat qaangiunnissaasa siuningaavisigut qinnuteqarsinnaasunik internetikkut ataatsimiisitsinernik (webinarer) ingerlatsissamaarpoq, ataaseq skandinaviamiusut ataaserlu tuluttut ingerlanneqassalluni.
2. Immami uumasunik atuineq aamma inuusuttut
NORA-p nutaaliorneq pillugu aaqqissuussineq sumiiffinni inuusuttunut sammititaq Den Nordatlantiske Ungdoms Blå Innovationslejrimik qulequtsigaq ingerlanniarpaa. Pisussaq 2024-mi upernaakkut Vestmannaeyarimi ingerlanneqassaaq, HP 2023 nangillugu ingerlanneqassaaq islandimiunillu siulersorneqassalluni. Siunertarineqarpoq sumiiffinni sinerissamut qanittuni nutaaliortut inuusuttut katersussallugit, suleqatigiinnissaannik siunnersorluarneqarnissaannillu periarfissikkumallugit, suliaqarfiillu sammineqartut tassaassapput sineriammi piujuartitsineq, nungusaataanngitsumik takornariaqartitsineq kiisalu imarmiunik nerisassiorneq.
3. UNESCO-p eriaginartitai pillugit innersuussutaasa timitalerneqarnissaat
2023-mi martsimi NORA-p ataatsimeersuartitsinerata ”UNESCO-p eriaginartitaasa nunat immikkoortuini piujuartitsilluni ineriartortitsinissamut periarfissiissutaat” ingerlanneqarmat UNESCO-p eriaginartitaanik peqaraanni inuiaqatigiinnut qanoq periarfissaqartitsisinnaanerat sammineqarpoq, eriagisassatut taaneqarsinnaapput nunarsuarmiut eriagisassaat geologiimut tunngasut, uumassusilinnut tunngasut, allallu, tamakkulu tamarmik sumiiffimminni piujuartitsinermik ingerlataqarnissamut eqeersaataasinnaapput. Ataatsimeersuartitsineq assorsuaq iluatsilluarpoq, ataatsimeersuarnerullu kinguneranik inuit sulianik pineqartunik soqutigisaqarluartut arlallit imminnut attaveqaqatigiilernerat pinngorpoq, taakkulu piumassuseqarluarlutik suleqatigiiginnarnissartik siunniussimavaat. Ataatsimeersuarneq Sisimiut 2 2024-mi oktobarimi Quebecimi ingerlanneqassaaq, suleqatigiillu pineqartut NORA-p tapersersorniarpai Nunallu Avannarliit ataatsimut isigalugit biosfæretut (eriagisassatut uumassusilerinermut tunngassuteqartutut) taaneqarnissaa sulissutiginiarlugu, taamaasillunilu aamma Nunani Avannarlerni Ministerit Siunnersuisoqatigiivisa 2030-mut anguniagarisaata angunissaanut sakkussatut atorneqassalluni.
4. Nunanik kimmut sanilerisanik suleqateqarneq
Suliaqarfik una NORA-p Nunanilu Avannarlerni Ministerit Siunnersuisoqatigiivisa ukiorpassuarni aallutarisimavaat. 2024-mi NORA-p nunanik kimmut sanilerisanik suleqateqarnermi sulissutiginiagai:
Skotland: Skotlandimi nunap immikkoortuinut qanimut attaveqarlernissap sulissutigineqarnera ingerlaannassaaq, isumaqatigiissut MoU 2023-mi Orkney Islands Councilimi atsiorneqarpoq. Skotlandimiut NORA-p suliniutaannut ilaatittalernissaat anguniagarineqassaaq, OIC-mit aningaasalersorneqarluni. NORA aamma Skotlandip ilaanik allanik suleqateqarnissaq ammaffigissavaa, ingammik Shetlandip qeqertaanik Hebriderinillu. Savalimmiuni erfalasumut ulloritinneqartup nalliussineqarneranut apriilimi pisussamut atatillugu paasissutissiinertalimmik aaqqissuisoqassaaq, 2024-milu Londonimit Edinburghimut nuunneqassaaq. Tamanna suleqatigiinnernik periarfissiilluarsinnaassaaq, politikkikkut peqataaffigineqarnissamik periarfissiilluni, kiisalu NORA-p oqariartuutaata saqqummiunneqarnissaanut piukkunnarnerussalluni.
Canada: Nunap immikkoortua Quebec UNESCO-p suliniutaani suleqataavoq, NORA-llu tassunga atatillugu tapersersuinini ingerlatiinnassavaa, qulaani allassimasoq takuuk.
Maine: NORA-p Maine International Trade Center, NORA-mik suleqateqarnissamik soqutiginnissinnaanerartoq attaveqatigeqqilersimavaa, maannalu suleqatigiinneq qanoq isikkoqassanersoq qanorlu annertutigissanersoq erseqqissarneqartussanngorpoq.
5. NORA-p inuusuttut pillugit suliniutaa
2023-mi iliuuseriniakkatut pilersaarummi inuusuttut pillugit suliniutissaq[1] naapertorlugu kiisalu EK-R-imit siunnersorneqareerlutik NORA-mi aalajangiunneqarpoq Nordisk Ungdomspanel 2023-p septembarimi 2023-mi sumiiffinni ministerinut innersuussutigisimasaasa ilaat sulissutigineqassasut.
Tamatuma saniatigut NORA Ocean Cluster, islandimiuusut, suleqatiginiarlugit pilersaarpoq, suliniut pineqartoq tassaavoq nutaaliortunut inuusuttunut immami uumasunik atuinermik suliaqartunut siuarsaajumalluni suliniut, 2024-milu upernaakkut Vestmannaeyarimi pisussami anguneqartussat nangillugit suliaq tamanna ingerlanneqassalluni.
6. Atlantikup Avannaani Sinerissami Piorsarsimassuseq/igasunut unammisitsineq
Suliniut taanna Atlantikup Avannaani Ineriartortitsinissamik periusissiap[2] (NAUST) ataani ingerlanneqarpoq. Sumiiffinni inuusuttut nerisassiornermik ilisimasallit nerisassanillu soqutigisallit unammisinneqarnissaat NORA-p siuttuuffigissavaa. Sumiiffinni nerisassiassat sumiiffinnilu nerisarineqartartut aallaavigineqassapput. Aaqqissuussinerit Bodø24-p ilai sumiiffinni unammisitsissutigineqarnissaat naatsorsuutaavoq, naggataagut ajugaasunik toqqaasoqarumaarluni, immaqalu Norgemi politikerinit arlaatigut peqataasoqassalluni/takkuttoqassalluni.
7. Imaatigut assartuineq
Imarsiornermik ilinniarfiit attaveqaqatigiiffeqalernissaannik sulineq ingerlaqqissaaq, tamatumuuna Savalimmiuni imarsiornermik ilinniarfiup Vinnuháskúlin-ip (Centre of Maritime Studies and Engineering) aqutsisuuffigisaanik. Attaveqaqatigiiffissap siunertaraa imarsiornerup iluani mingutsitsinngitsumik ingerlatsiartuaarnissaq pillugu ilisimasanik ingerlatitseqqiinissap qulakkeerneqarnissaa, tassa imarsiornerup iluani imarsiortunngorumaartussat eqqarsaatigalugit.
8. Sumiiffinnik inerisaanermi AI-teknologiimik atuineq
Sumiiffinni avinngarusimanerusuni siuarsaaniarnermi inerisaanermilu AI-teknologiip qanoq atorneqarsinnaanera NORA-p misissorniarpaa. AI-mik atuineq periarfissanik sumiiffinnik siuarsaaniarnermi iluaqutigineqarsinnaasunik periarfissiissaaq.
[1] Inuusuttut suliniutitsinni tamani akuutinneqarnissaat NORA-p isumaginiarpaa. Tassunga ilanngullugit NORA-p nammineerluni inuusuttut pillugit ingerlanniakkani piareersarniarpai. Inuusuttut NORA-p sumiiffigisaaniittut attaveqaqatigiiffiliortiternissaat NORA-p tapersersorniarpai, soorlu inuusuttut pillugit suliniutini, aaqqissuussinerni suliniutinilu assigiinngitsuni, attaveqaqatigiinnernik naleqquttunik pilersitseqataasinnaasuni peqataanissaasa periarfissinnerisigut. Siunertaapput 1) sumiiffinni suliniutaareersut attaveqaqatigiinneroreersullu nunani sumiiffinnit tamanit peqataaffigineqarsinnaalersinnissaat, 2) inuusuttut illoqarfigisani, nunap immikkoortuini nunalu tamakkerlugu oqartussaasut aalajangiisarneranni sunniuteqarsinnaanerat anguniarlugu oqalliffissanik pilersitsinissaq, aamma 3) sumiiffimmi inuusuttut kattuffiisa attaveqaqatigiittarfiisalu suussusersinissaat.
[2] NAUST-ip siunertaa tassaavoq nunat avannarliit nunap immikkoortuinik ineriartortitsineq pilersaa¬rusiornerlu pillugit suleqatigiinnerannik erseqqis¬saanissaq, nunallu avannarliit ilaanni, tassaasuni Savalimmiut, Kalaallit Nunaat, Island aamma Norgep si¬neriaa, ineriartortitseqqinnissamut ilisi¬masanik tunngaviliisussaq. Periusissiaq FN-ip piuju¬artitsinis¬samik anguniagaanik aallaaveqassaaq, nu¬nallu at¬lantikup avannaamiuisa suleqatigiinne¬ran¬nik tik¬kussisuullunilu najoqqutaassalluni.